I. GİRİŞ

Ülkemizde enerji hukuku alanındaki mevzuat hükümlerinin sıklıkla güncellenmesi sebebiyle enerji mevzuatının düzenli bir şekilde takip edilmesi büyük önem arz etmektedir. Enerji hukukunun dikkatle takip edilmesi gereken bir bölümü de elektrik piyasası düzenlemeleridir. Çünkü elektrik piyasası çağın ihtiyaçlarına cevap vermeye çalışan, sürekli değişen ve gelişen dinamik bir piyasadır. Buna yönelik çalışmalar mevcut mevzuatlarda değişiklik yapılarak veya yeni bir düzenleme getirilerek yapılmaktadır. Bilgi notumuzda kapsamlı bir şekilde incelemeye çalışacağımız konu da 09.05.2021tarihli ve 31479sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Elektrik Piyasasında Depolama Faaliyetleri Yönetmeliği” (Yönetmelik) ile elektrik piyasasında ilk defa düzenlenen depolama faaliyetleridir. Bu faaliyete ilişkin mevzuat düzenlemelerinin Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’nde (EPLY) de bulunması sebebiyle konunun bütünlüğü açısından depolama faaliyetine ilişkin düzenlemeler Yönetmelik ve EPLY kapsamında incelenecektir.

II. YENİ DÜZENLEMEYE İLİŞKİN İNCELEMELER

A) Genel Olarak İnceleme

2019 yılı ocak ayında kamuoyu görüşüne açılan ancak yönetmelik haline getirilemeyen yönetmelik taslağı, depolama tesislerinin kurulum maliyetlerinin giderek düşmesi sonucunda talebin artması beklendiği için tekrar gündeme gelmiş ve mevzuatta yerini almıştır. Yönetmeliğin genel gerekçesinde “elektrik depolama” kavramı “Elektrik enerjisinin başka bir enerji türüne çevrilerek depolanması ve sonrasında tekrar elektrik enerjisine çevrilerek şebekeye verilmesine dayalı enerji depolama yöntemleri” olarak ifade edilmiştir.

Yönetmeliğin 1. Maddesinde amaç ve kapsamın elektrik depolama tesislerinin kurulmaları, iletim ve dağıtım sistemine bağlanmaları ile toptan elektrik piyasalarına, şebeke işletimi kapsamında gerçekleştirilebilecek faaliyetlere ve diğer piyasa faaliyetlerine katılmalarına ilişkin usul ve esasların belirlenmesi olduğu ortaya koyulmuştur. Yönetmelikteelektrik piyasasının her alanında depolama sistemi öngörülmemiş; depolamalı hidroelektrik santraller ile enerji kesintisi sırasında kullanılmak üzere tesis edilen kesintisiz güç kaynakları Yönetmeliğin kapsamı dışında bırakılmıştır.

Ayrıca Yönetmeliğin 10. maddesi uyarınca kamulaştırmaya ilişkin getirilen düzenlemeye göre dağıtım şirketleri tarafından kurulan elektrik depolama tesisleri hariç kurulacak olan elektrik depolama tesisleri için herhangi bir kamulaştırma işlemi yapılmayacaktır.

Depolama tesislerinin projelendirilmesinden kurulumuna (kabulü, işletmesi, bakımı, test ve deney faaliyetleri) ilgili standart ve teknik mevzuatta tanımlandığı gibi yürütülecek ve elektrik depolama tesisi sahibi bu hususlara katlanmak ve gereken şartları sağlamak zorunda olacaktır Buna yönelik olarak ilgili şebeke işletmecisi tarafından ilgili teknik mevzuatın ve ilgili standartların gerektirdiği koşulları sağlamayan elektrik depolama tesislerine ilişkin olarak can ve/veya mal güvenliği bakımından tehlikeli veya elektrik sisteminin güvenliğini etkileyen riskli durumlarda herhangi bir bildirime gerek kalmaksızın elektrik depolama tesisinin durumu uygun hale getirilinceye kadar şebekeden ayrılması da dâhil, gerekli önlemlerin alınacağı Yönetmeliğin 9. Maddesinde düzenlenmiştir.

Yönetmeliğin 11. maddesi ile bazı tüzel kişilere yaptıkları faaliyetlerin niteliği itibariyle ayrıcalık tanınmıştır. Buna göre; Üniversiteler, Teknoloji Geliştirme Bölgeleri ve şebeke işletmecileri tarafından Ar-Ge faaliyetlerinde kullanılmak amacıyla 1 MW’a kadar kurulu güçte elektrik depolama tesisi veya tesisleri kurulabilecektir. Ancak bu tesislerin sisteme verdikleri enerji ilgili piyasa katılımcılarının uzlaştırmaya esas veriş miktarlarında dikkate alınmayacağı Yönetmelik m.11’in amir hükmüdür. Diğer grup Yönetmeliğin 8. maddesinde düzenlenen TEİAŞ’tır. Buna göre TEİAŞ pilot uygulamalar kapsamında ticari faaliyete konu edilmeksizin depolama tesisi kurabilecektir. TEİAŞ’a mevzuat kapsamında verilen bu hakkı kullanabilmesi için yatırım planlarında yer vermesi şarttır.

B) Depolama Tesisleri Çeşitlerinin İncelenmesi

Elektrik depolama tesisi, elektrik enerjisini depolayabilen ve depolanan enerjiyi sisteme verebilen tesis olarak tanımlanmıştır (EPLY m.4/1,bbbb). Yönetmeliğe göre bu tesisler “üretim tesisine bütünleşik”, “tüketim tesisine bütünleşik”, “müstakil” ve “şebeke işletmecileri tarafından kurulabilecek” elektrik depolama tesisleri olmak üzere dört şekilde kurulabilir.

aa) Üretim tesisine bütünleşik elektrik depolama tesisleri (Ü.T.B.E.D.T)

Üretim tesisine bütünleşik elektrik depolama tesisleri, üretim lisansı sahibi tüzel kişilerin kurabileceği depolama tesisini ifade eder. EPLY’de bu kavram “santral sahası sınırları içerisinde, üretim tesisinde üretilen veya sistemden çekilen elektrik enerjisini depolayabilen ve depolanan enerjiyi tekrar kullanılmak üzere sisteme verebilen elektrik depolama ünitesi” şeklinde tanımlanmıştır (m.4/1,cccc). Üretim lisansı sahibi tüzel kişinin sınırsız bir şekilde depolama faaliyeti yapması öngörülmemiş, üretim tesisinin lisansına derç edilen veya YEKDEM gibi alım garantisi veren mekanizmalardan faydalanan üretim tesislerinin elektriksel kurulu gücünü aşmayacak şekilde Ü.T.B.E.D.T kurabileceği düzenlenmiştir. Üretim lisansı sahibi tüzel kişinin depolama tesisinde depoladığı enerjinin sisteme verilmesi konusunda da bir sınırlama getirilmiş m.5/1) ve bütünleşik elektrik depolama tesislerine sahip üretim tesislerinin uzlaştırma dönemi bazında sisteme vereceği enerji miktarının, üretim tesisinin kabulü yapılan elektriksel kurulu gücü ile yapabileceği üretim miktarını geçemeyeceği düzenlenmiştir. Yönetmelik m.5/6’ya göre Ü.T.B.E.D.T ilgili üretim tesisi kısmen veya tamamen işletmeye geçmeden piyasa faaliyetinde kullanılamayacak ve üretim tesisinin kabulü yapılmadan depolama tesislerinin kabulleri yapılamayacaktır.

Ayrıca Ü.T.B.E.D.T’den şebekeye verilen veya şebekeden çekilen enerjinin ilgili üretim tesisinin ürettiği enerji için verilen herhangi bir teşvik veya alım garantisi kapsamına girmeyeceği Yönetmelik m.5/3 ile hükme bağlanmıştır. Özellikle YEKDEM ve benzeri mekanizmalarda bu kuralın uygulanması ve uygulanmasını sağlayacak tedbirlerin alınması zorunlu tutulmuştur. Yine bu ve benzeri mekanizmalar kapsamında kurulan depolama tesisleri ile dengeleme birimi niteliğini haiz olan üretime bütünleşik elektrik depolama tesisleri ayrı bir uzlaştırmaya esas veriş çekiş birimi olarak kaydedilecektir. EPLY m. 10/7’ye göre üretim lisansında varsa üretime bütünleşik elektrik depolama ünitesine ilişkin hükümlere de yer verilecektir. Benzer şekilde önlisans aşamasında da EPLY m.12/12 uyarınca önlisans başvurusunda bulunan tüzel kişilerin, önlisanslarına üretime bütünleşik depolama üniteleri de eklemek istemeleri halinde Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’na (EPDK) başvuruda bulunma imkanı tanınmıştır. Bu kapsamda başvuruda bulunulması halinde, söz konusu elektrik depolama ünitesinin sisteme bağlantısı ve sistem kullanımı hakkında EPLY’nin 15 inci maddenin ikinci fıkrası hükmü uygulanır. Talebin Enerji Piyasası Düzenleme Kurul’u tarafından uygun bulunması halinde verilecek olan önlisansta, söz konusu elektrik depolama ünitesine ilişkin bilgilere de yer verilir. EPLY m.17/5’egöre üretime bütünleşik elektrik depolama ünitesi kurmak amacıyla başvuruda bulunan önlisans sahibi tüzel kişiler, Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği kapsamında alınması gerekli olan kararı önlisans süresi içerisinde EPDK’ya sunmalıdır. Önlisansa sahip olan tüzel kişinin depolama ünitesi kurmak istemesi durumunda önlisansını tadil ettirmesi gerekmektedir. Önlisansın tadili ile ilgili hususlar EPLY m. 18.13’de ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.[1] Lisans sahibi tüzel kişilerin depolama ünitesi kurmak istemesi durumunda da EPLY m. 24.18 gereği lisanslarını tadil ettirmeleri gerekmektedir. Bu tesisler lisanslarına derç edilen süre içinde tamamlanamaması halinde ise EPLY m.27 uyarınca söz konusu depolama ünitesine veya tesisine ilişkin hükümler EPDK Kurul kararı ile ilgili lisans kapsamından terkin edilecektir.

Tüketicilerin sadece ilgili tüketim tesisinin ihtiyacı için, kurulu gücü, ilgili tüketim tesisinin bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücünü aşmayacak şekilde elektrik depolama tesisi kurulabileceği düzenlenmiştir. Ayrıca EPK m.14 kapsamında lisanssız üretim tesisleri ve bu tesislerle ilişkilendirilen tüketim tesislerine ilişkin olarak; 12/05/2019 tarihinden sonra bağlantı anlaşmasına çağrı mektubu alan ve üretim ile tüketim tesisi aynı ölçüm noktasında olan kişilerce, ilgili tüketim tesislerinin bağlantı anlaşmalarındaki sözleşme güçlerini aşmamak kaydıyla bütünleşik elektrik depolama tesisi kurulabilecektir.