Sporda Tahkim Kavramı ve CAS

I. Genel Olarak Tahkim

Tahkim; kökeni Arapça bir kelime olmakla beraber Türkçe’de sağlamlaştırma, güçlendirme, berkitme anlamlarını ifade eder. Hukuki anlamda ise tahkim; taraflar arasında çıkan uyuşmazlıkların devletin resmi yargı organları yerine, taraflarca belirlenen hakemlerin çözümlediği bir uyuşmazlık çözüm yöntemini ifade eder. Tahkim bazı görüşlere göre bir alternatif uyuşmazlık çözümü yöntemi, bazı görüşlere göre ise doğrudan yargısal bir faaliyettir.

Türk hukukunda tahkim; mevzuatın izin verdiği hallerde, bir hak üzerinde uyuşmazlığa düşen tarafların aralarında anlaşarak söz konusu uyuşmazlığın çözümünü mahkemeler yerine hakem adı verilen özel kişilere bırakmaları ve uyuşmazlığın hakemler tarafından kesin ve bağlayıcı şekilde çözülmesidir. Bir uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözümlenebilmesi için iki şartın aynı anda gerçekleşmiş olması gerekmektedir:

1- Uyuşmazlığın tahkime elverişli olması,

2- Tarafların aralarındaki uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözümlenmesi konusunda anlaşmaları.

Tahkim esas itibariyle; uyuşmazlık taraflarının karşılıklı rızalarına bağlı olarak işleyen ihtiyari bir süreçtir. Ancak bazı kanunlarda istisnai olarak tarafların aralarındaki uyuşmazlığı zorunlu olarak tahkime götürmeleri gerektiği öngörülmüştür. Zorunlu tahkim, istisnai nitelikte olup hangi durumlarda zorunlu tahkim yoluna başvurulacağı özel kanun hükümleri ile belirlenmiştir.

II. Sporda Tahkim Kavramı

Her geçen gün dünyada daha büyük kitleleri etkileyen ve hızla büyüyerek globalleşen spor, birçok gereksinimi de beraberinde getirmiştir. Hayatın her alanında olduğu gibi sporda da uyuşmazlıkların meydana gelmesi kaçınılmaz bir hale gelmiştir. Bu nedenle sportif uyuşmazlıkların çözümlenmesi ve denetlenmesi ihtiyacı hasıl olmuştur. Genel anlamda spor tahkimi; spora ilişkin ihtilafları tahkim tarafından verilen kararla, nihai ve tarafları bağlayıcı bir şekilde çözüme kavuşturmaktır. Devlet yargılarının işleyişinin yavaşlığı, hakimlerin spor hukuku alanında yeterli uzmanlığa sahip olmamaları, tarafsızlık, bağımsızlık, sporun dinamik yapısı ve hızlı kararlar alınmasının gerekliliği gibi sebepler göz önüne alındığında, sportif ihtilafların neticelendirilmesinde uluslararası nitelikte bir spor tahkim mahkemesinin kurulması zorunluluğunu ortaya çıkarmıştır.

III. Spor Tahkim Mahkemesi-CAS (Court of Arbitration for Sport)’ın Tarihi

Spor Tahkim Mahkemesi, Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) tarafından olimpiyatlarda ortaya çıkan ihtilafları çözümlemesi amacıyla 1984 yılında İsviçre’nin Lozan kentinde kuruldu. 1994 yılında CAS tarafından verilen bir kararın CAS’ın yargılamada tarafsız olmadığı iddiası ile İsviçre Federal Yüksek Mahkemesi’nde temyiz edilmiş, Mahkeme kararında CAS’ın gerçek bir tahkim mahkemesi olduğuna fakat IOC ile çok yakın bağları olduğuna hükmetmiştir. Bu karardan itibaren CAS’ta bağımsızlık adına birçok reformlar gerçekleştirilmiştir. Bu reformlardan en önemlisi Uluslararası Spor Tahkim Konseyi’nin (ICAS-International Council of Arbitration for Sport) kurulması olmuştur. 1996 yılı itibari ile New York ve Sydney kentlerinde CAS daimi büroları (Permanent Decentralized Offices) bulunmaktadır. Olimpiyat dönemlerinde, olimpiyata ev sahipliği yapan şehirlerde de geçici CAS mahkemeleri kurulmaktadır.

IV. CAS’ın Yapısı ve İşlevi

CAS; uluslararası düzeyde bir tahkim mahkemesi olup sportif uyuşmazlıkların uzman kişiler tarafından daha hızlı, tarafsız, bağımsız ve şeffaf olarak çözümlenmesi amacıyla oluşturulmuştur. Statüsü gereğince, tahkim ve spor hukuku alanında ihtisas sahibi, Mahkemenin resmi dillerinden (İngilizce, Fransızca) en az birini çok iyi bilen, 60’a yakın ülkeden seçilmiş, en az 150 hukukçu tahkim hakemi ile görev yapmaktadır. CAS, “Birinci Derece Tahkim Dairesi” ve “Temyiz Tahkimi Dairesi” olmak üzere iki daireden oluşur. Oluşan ihtilaflarda hakemliğin yanı sıra arabuluculuk ve danışma yöntemleriyle de spor dünyasının hukuksal ihtiyaçlarına cevap verir. CAS’ta verilen kararları, herhangi bir mahkemenin verdiği kararlara benzer şekilde bağlayıcı ve yaptırım gücüne sahiptir. Spor organizasyonlarında ilk derece mahkemesi olarak sportif kuruluşlar tarafından verilmiş kararlara karşı ihtilaflar hakkında inceleme yapar. İsviçre Federal Mahkemesi’nin onayladığı şekli ile CAS tahkim kararları, bağımsızlık ve tarafsızlık özelliklerine haizdir.

V. CAS’ta Yargılama ve İşleyiş

Taraflar, CAS’a başvuru hakkında bir tahkim anlaşması yapmaları halinde, aralarında doğan anlaşmazlıklar olduğunda CAS'a gidebilirler. Bu anlaşma bireysel olabileceği gibi, yapılan bir sözleşmenin hükümleri arasında veya bir spor teşkilatının ana statüsünde hüküm bulunması şeklinde olabilir. Bütün gerçek kişilerle, tüzel kişilerin CAS’a başvuru yetkisi bulunmaktadır. Bu bağlamda sporcular, spor kulüpleri, ulusal veya uluslararası spor federasyonları, ulusal olimpiyat komiteleri ve bunlara karşı üyeleri, bir spor etkinliği veya yarışmasını organize edenler, sponsorlar vb. CAS’a başvuruda bulunabilirler. CAS, spor ile ilgisi ister doğrudan ister dolaylı olsun, bütün ticari ihtilafların (örneğin:sponsorluk sözleşmesi) veya sporda disiplin cezası kararları vermeye yetkili herhangi bir organın (örneğin:UEFA Tahkim Kurulu) kararlarına karşı, veya bir spor teşkilatının kararına (örneğin:uluslararası Federasyonun doping cezasına) karşı, kararı alan merciin hukuki niteliğine göre birinci derecede muhakeme veya temyiz başvuru merciidir.

CAS’ta yapılan yargılamanın yönetimi Tahkim Kodu ile gerçekleştirilmektedir. CAS Kodu R27. maddesi uyarınca sportif bir ihtilaf,spor ile ilgili her nevi faaliyetten doğabilecek prensipler, sporun icrası veya gelişimine ilişkin her nevi parasal veya maddi çıkarlar gibi konular birinci derece tahkim yargılamasının kapsamındadır. CAS yargılamasının ikinci ana yargılama birimini oluşturan Temyiz Tahkim Birimi ise, CAS Kodu R38. Maddesi uyarınca milletlerarası spor organizasyonlarının statü veya düzenlemelerinde disiplin veya benzeri kurullarınca verilen kararları temyiz (itiraz) makamı olarak incelemektedir. Ayrıca CAS tarafından verilen kararlara karşı İsviçre Federal Yüksek Mahkemesi'nde temyiz yoluna başvurulabilmektedir. Çoğunlukla CAS kararlarının temyizlerinde kabul edilen kararlar usul sorunlarına ilişkin olarak nadiren kabul edilmektedir.

VI. Uluslararası Spor Tahkim Konseyi (ICAS)

ICAS; CAS’ın yönetim ve finansman işlerini yürüten komisyondur. Bu komisyon her biri spor hukuku, tahkim ve tahkim usulleri konusunda deneyimli veya uzman olan, 20 üst düzey hukukçu üyeden oluşur. Üyelerin görev süresi dört yıldır. Üyeler göreve başlamadan önce; görevlerini kişisel olarak üstleneceklerine, kimseye bağlı olmadan hareket edeceklerine, tam bir bağımsızlık ve objektiflik içerisinde görev yapacaklarına dair yazılı beyanname imzalarlar. ICAS üyeleri, CAS hakem listesinde yer alamazlar, CAS’ta yürütülen davalarda Tahkim Kurulu üyesi, hakem veya taraflardan birinin temsilcisi olarak görev alamazlar. ICAS’ın başlıca görevleri şunlardır:

-Spor Tahkim Kodunu (Code of Sports-Related Arbitration) hazırlamak veya değiştirmek,

-CAS hakem ve arabulucu listesini oluşturmak,

- IOC'nin teklifi ile CAS Başkanını ve iki Başkan Yardımcısını seçmek,

- İlk Derece Tahkim Birimi ve Temyiz Tahkim Birimi başkanlarını ve temsilcilerini seçmek,

- CAS'ın finansman desteğini sağlamak,

- CAS’ın bütçe ve hesaplarını onaylanmak,

- CAS Genel Sekreterini atamak,

- CAS kaleminin faaliyetlerini denetlemek.

ICAS, bu görevlerini bizzat kendisi veya yönetim kurulu aracılığıyla yerine getirir.

VII. Sonuç

Sporun evrensel niteliklerinin genişlemesi, spor endüstrisinin hızla büyümesi, ekonomik anlamda yüksek bütçelere sahip olunması ve ihtilafların kısa süreli çözümlere ihtiyaç duyması gibi nedenler göz önüne alındığında sporda yaşanılan uyuşmazlıkların çözüme ulaştırılması için tüm dünyada kabul gören bir spor tahkim mahkemesinin oluşturulması zorunluluğu ortaya çıkmıştır. 1980’lerde başlayan uluslararası düzeydeki spor tahkimi süreci; sporun gereklerine uygun, tarafsız, bağımsız, tek yetkili ve kararları bağlayıcı bir yargı kurumu olan “Spor Tahkim Mahkemesi” (Court of Arbitration for Sport, CAS) oluşturulmuştur. CAS, kendi bünyesindeki hakem heyetleri ile; öncelikle dopinge ilişkin olmak üzere, tüm spor uyuşmazlıklarını, spora özgü nitelikteki usul kuralları çerçevesinde, tahkim ve arabuluculuk yöntemlerini kullanarak çözüme bağlamakla ve uzun vadede ulusal, uluslararası spor federasyonları ve spor kuruluşlarının usule ilişkin kuralları arasındaki uyumu sağlamakla görevlendirilmiştir. CAS bu fonksiyonlarını yapısal olarak, yargılamayı yapan birimleri olan İlk Derece Tahkim Birimi ile Temyiz Tahkim Birimi ve CAS’ın ekonomik-yönetsel ihtiyaçlarını karşılayan ICAS ile yerine getirmektedir. Böylelikle, spor hukuku uyuşmazlıkları CAS’ın kendine has CAS kodu uyarınca çözümlenmektedir. 01.04.2022


Kaynakça:
1. “Tahkime İlişkin Genel Kavramlar, Düzenlemeler ve Güncel Gelişmeler”, Cumhurbaşkanlığı Yayınları, 2021
2. Ekşi, Nuray : “Spor Tahkim Hukuku”, İstanbul, 2015
3. Özsoy, Selami : “Spor Hukukunda Tahkim”, Spor Yönetimi ve Bilgi Teknolojileri Dergisi,2008
4. CAS Resmi İnternet Sitesi
5. Erkiner, Kısmet : “Uluslararası Spor Tahkim Mahkemesi CAS Açıklamalı İngilizce Türkçe Mevzuatı”, On İki Levha Yayıncılık, 2010
6. Yasal CAS Mevzuatı: CAS Kodu