02.12.2020 tarih, 31322 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Elektrik Piyasası Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununda (“EPK”) bazı önemli değişiklikler yapılmıştır. Yapılan değişiklikler aşağıdaki şekildedir;
Öncelikle, EPK’nin “Tanımlar ve Kısaltmalar” başlıklı 3. Maddesinin 1. Fıkrasının (tt) bendinde yer alan dağıtım şebekesi tanımı değiştirilmiş ve dağıtım şebekesi kapsamından üreticilerin şalt sahasını dağıtım sistemine bağlamak üzere tesis ettikleri bağlantı hattı çıkarılmıştır. Madde gerekçesi doğrultusunda düzenleme ile münferiden üreticiler için tesis edilen bağlantı hatlarının tarifeye olumsuz etkisinin kaldırılması amaçlanmaktadır.
EPK m.5/3’te yapılan değişiklik ile daha önceden tüm piyasa oyuncuları için halka açık şirketlerde yüzde beş, diğerlerinde yüzde on ve üzerindeki sermaye payı değişiklikleri ile kontrol değişikliği sonucunu doğuracak her türlü işlem Kurul iznine tabi tutulmuşken, yeni düzenleme ile yalnızca tarifesi düzenlemeye tabi olan tüzel kişiler (TEİAŞ, EÜAŞ, EPİAŞ, dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiler ile görevli tedarik şirketleri) için kontrol ve halka açık şirketlerde yüzde beş, diğerlerinde yüzde on ve üzerindeki pay değişiklikleri Kurul iznine tabi tutulduğu şeklinde bir izlenim söz konusudur. Ancak, Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliğinin “Pay devirleri” başlıklı 57 maddesi halen yürüklüktedir ve anılan düzenleme uyarınca, önlisans sahibi tüzel kişinin lisans devri yasağı, m. 57.1’deki istinaslar haricinde halen yasak olup, lisans kapsamında piyasa faaliyeti sürdüren tüm tüzel kişilerin de sermayesinin yüzde on veya daha fazlasını temsil eden payların, halka açık şirketlerde ise yüzde beş veya daha fazlasını temsil eden payların, doğrudan veya dolaylı olarak bir gerçek veya tüzel kişi tarafından edinilmesi ile sermaye payı değişikliklerinden bağımsız olarak tüzel kişinin ortaklık yapısında kontrolün değişmesi sonucunu veren pay devirleri veya bu sonucu doğuran diğer işlemler halen Kurul iznine tabidir. Lisans Yönetmeliğinde yer alan bu düzenleme nedeniyle esasen tüm piyasa oyuncuları için kontrol ve belli bir oran üzerindeki pay değişikliklerin Kurul onayına tabi olmaya devam edeceği değerlendirmektedir. Nitekim, tesislerin mülkiyetinin veya kullanım hakkının değişmesi sonucunu doğuran iş ve işlemler bakımından ise EPK’nın eski düzenlenmesi aynen korunarak Kurul onayına tabi kılınmaya devam edilmiştir.
EPK m.8/2’de düzenlenen TEİAŞ’ın görev ve yükümlülüklerine “(d) İletim sisteminin normal işletme koşulları içerisinde işletilmesi ile işletme güvenliği ve bütünlüğü üzerinde risk oluşturan durumlara ilişkin olarak bağlantı ve sistem kullanım anlaşmalarında düzenlenen sistem kullanım ihlallerinin takibini yapmak, ihlal durumu tespit edilen tüzel kişilere sistem kullanım anlaşmasında düzenlenen cezai şartları ve diğer yaptırımları uygulamak” bendi eklenmiştir. Böylece TEİAŞ’ın sistem kullanım ve bağlantı anlaşmalarındaki cezai yaptırımları uygulayabilmesinin kanuni dayanağı oluşturulmuştur.
Yine, EPK m.8/5’te eski düzenleme ile, tesise bağlantı talebinde bulunan tüzel kişi veya kişilerce müştereken yapılabilen veya finanse edilebilen yeni iletim tesisi ve iletim hatlarının yapılmasına ilişkin yatırım tutarlarının, ilgili tüzel kişi veya kişiler ile TEİAŞ arasında yapılacak bir tesis sözleşmesi ile bağlantı ve sistem kullanım anlaşmaları çerçevesinde geri ödeneceği hüküm altına alınmış ike, , aynı madde de yapılan yeni düzenleme ile bu ödemenin iletim sistem kullanım bedelinden mahsup edilmek suretiyle yapılacağı düzenlenmiştir. Ayrıca en fazla 10 yıl olan geri ödeme süresi değişiklik ile 5 yıla indirilmiştir.
EPK m.9’a eklenen 15. Fıkra ile, iletim sistemine dağıtım gerilim seviyesinden bağlı üretim tesislerinin, dağıtım şirketi ile anlaşma imzalayabilmelerinin ve enerji nakil hatları ile diğer şebeke unsurlarının, işletme ve bakım hizmetleri karşılığında, iz bedelle dağıtım şirketi tarafından devralınmasının önü açılmıştır.
EPK m.14’e eklenen g bendi ile bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücü ile sınırlı olmak kaydıyla yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisi kurmak, lisanssız yürütülebilecek faaliyetler kapsamına dahil edilmiştir. Madde gerekçesinde de belirtildiği üzere, elektriğe ihtiyacı yüksek olan abonelerin, bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücü ile sınırlı olmak kaydıyla, mevcut mevzuattaki üretim tesisi üst sınırından istisna olarak üretim tesisi kurabilmesi ve bu tip tesislerde anlık olarak ihtiyaç fazlası oluşması halinde bunu sisteme verebilmesi sağlanmaya çalışılmıştır.
Yine aynı maddenin 3. fıkrasında yapılan değişiklik ile lisanssız olarak yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üreten kişilerin ihtiyacın üzerinde ürettiği elektriği sisteme vermesi halinde uygulanacak fiyatın enerji kaynağından bağımsız hale getirilmesi amacıyla “kaynak türü bazındaki” ifadesi çıkarılarak yerine “kanun kapsamındaki” ibaresi eklenmiştir.
EPK’nin “Denetim” başlıklı 15. maddesinde, elektrik dağıtım şirketlerinin denetiminin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından yapılmasına ilişkin eski düzenleme aynen korunmuş; ancak Bakanlığın bu denetimi ihtisas sahibi kamu kurum ve kuruluşlarıyla birlikte yapabileceği gibi aynı zamanda bu yetkisini ihtisas sahibi kamu kurum ve kuruluşlarına devredebileceği düzenlenmiştir. Yapılan değişiklik ile Bakanlığın denetim yetkisini Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu da dahil olmak üzere kısmen ve tamamen ihtisas sahibi kurum ve kuruluşlara devredebilmesine olanak sağlanmış olup, birlikte denetim yaptığı veya yetki devri yapması halinde yetki devredilen kuruluşların denetim işlemleri için yapılacak her türlü masrafın Bakanlık bütçesine konulan ödenekten karşılanacağı düzenleme altına alınmıştır.
EPK m.17/6-(a)’da; Kurulca düzenlemeye tabi tarife türlerinden bağlantı tarifeleri yeniden düzenlenmiş ve üretim tesisinin şalt sahasını dağıtım sistemine bağlamak üzere tesis edilen bağlantı hatlarının masrafları da bağlantı tarifelerinin kapsamına alınmıştır. Bu değişiklik ile madde gerekçesinde de belirtildiği üzere, münferiden üreticiler için tesis edilen bağlantı hatlarının maliyetlerinin tarifeye etkisinin kaldırılması amacıyla, bu bağlantı hatlarının masraflarının bağlantı tarifelerinin kapsamına alınmasının planlandığı ifade edilmektedir.
EPK’nin “Kamulaştırma” başlıklı 19. Maddesi, önlisans veya lisansa konu enerji yatırımları için ihtiyaç duyulan taşınmazlara ilişkin hak veya mülkiyet edinimlerinin daha etkin ve hızlı bir şekilde değerlendirilebilmesi, iş süreçlerinin daha rasyonel hale getirilmesi, değişik kamu kurumları arasındaki yetki karmaşasının giderilmesi, yatırımcıya tek merkezden hizmet sunulması, bürokrasinin azaltılması, kurumların görev, yetki ve sorumluluklarının netleşmesi ile hesap verebilir bir kamu yönetiminin oluşturulması amacıyla “Taşınmaz temini işlemleri” başlığı altında yeniden düzenlemiştir. Buna göre, elektrik piyasasında üretim faaliyetlerine ilişkin taşınmaz temini işlemlerinin tümü EPDK tarafından, dağıtım faaliyetine ilişkin taşınmaz temini işlemlerinin tümü ise TEDAŞ tarafından yapılacaktır. Bu kapsamda; üretim veya dağıtım faaliyetinde bulunan özel hukuk tüzel kişilerinin piyasa faaliyetlerine ilişkin taşınmaz temini taleplerine yönelik işlemler için Kurul veya TEDAŞ tarafından alınan kararların, kamu yararı kararı yerine de geçeceği ve herhangi bir makamın onayına tabi olmadığı düzenlenmiştir.
Hazine adına tescil edilen veya niteliği gereği tapuda terkin edilen taşınmazlar üzerinde taşınmazlarının idaresiyle sorumlu ve görevli olan kamu kurumu tarafından, lisansın geçerlilik süresi ile sınırlı olmak üzere, lisans sahibi özel hukuk tüzel kişileri lehine bedelsiz irtifak hakkı tesis edileceği veya kullanma izni verileceği şeklindeki hüküm yeni düzenleme ile aynen korunmuş; ancak bu işlemlere konu edilemeyecek olanlar için ise bedel alınmaksızın kiralama yapılacağı ilk kez düzenleme altına alınarak, lisans sahibi özel hukuk kişisinin taşınmaz üzerindeki hakkı hukuki bir zemine oturtulmaya çalışılmıştır.
Bununla birlikte, yapılan değişiklik ile 6446 sayılı Kanun’a bazı ek maddeler eklenmiştir. Bunlardan en önemlisi “Ek Madde 3” ile getirilen düzenlemedir. Bu madde kapsamında, bağlantı ve sistem kullanım anlaşmalarında düzenlenen sistem kullanım ihlalleri nedeniyle TEİAŞ tarafından uygulanan cezai yaptırımlara karşı açılacak davalarda görevli yargı kolunun idari olduğu düzenlenmiştir. Önceki dönemlerde söz konusu uyuşmazlıklar bakımından olumlu görev uyuşmazlığı sorunu ortaya çıkıyorken, yapılan düzenleme ile yargı yolu uyuşmazlıklarına nihai çözüm getirilmiştir.
Ayrıca, yapılan değişiklikler ile ulusal tarife uygulamasının da süresi uzatılmıştır. Buna göre; EPK Geçici Madde 1’de yapılan değişiklikle, Fiyat Eşitleme Mekanizması ile Ulusal Tarifenin uygulanacağı son tarih olan 31.12.2015, 31.12.2025 olarak değiştirilmiştir. Dolayısıyla ilgili uygulamalar 31.12.2025 tarihine kadar devam edecektir.
Yine, genel aydınlatma kapsamındaki giderlerinin Bakanlık bütçesine konan ödenekten ve ilgili belediyeler ile il özel idarelerinin genel bütçe vergi gelirleri payından karşılanmasına ilişkin Kanunun Geçici Madde 6’daki uygulanma tarihi 31.12.2015 iken bu tarih, 31.12.2025’e kadar uzatılmıştır.
Son olarak, yapılan değişiklik ile 6446 sayılı Kanuna iki yeni Geçici Madde eklenmiştir. Buna göre “Taşınmaz teminine ilişkin devam eden iş ve işlemler” başlıklı Geçici Madde 28 ile, Kanunun 19. Maddesi kapsamında yapılan değişiklik dikkate alınarak, taşınmaz teminine ilişkin devam eden iş ve işlemlere ilişkin geçiş sürecinin düzenlenmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, Kanunun yürürlük tarihinden önce elektrik dağıtım tesisleri için gerekli olan taşınmazların temini için Kurul tarafından alınan kararlara ilişkin işlemlerin TEDAŞ tarafından; üretim tesislerine yönelik süreçlerin ise EPDK tarafından sonuçlandırılması düzenleme altına alınmıştır.
Geçici Madde 29 ile ise, Kanunun yürürlük tarihinden önce EPK kapsamında mevcut olan üretim veya otoprodüktör lisanslarını, önlisansları ya da lisans başvurularını sonlandırmak veya kurulu güç düşümü suretiyle tadil etmek isteyen tüzel kişilerin, bu maddenin yürürlük tarihini takip eden 2 ay içinde EPDK’ya başvurmaları halinde sonlandırma işleminin yapılacağı ya da tadil edilerek teminatların ilgisine göre kısmen veya tamamen iade edileceği düzenlenmiştir.
Sonuç itibariyle Kanun değişikliği kapsamında;
Tarifesi düzenlemeye tabi olan tüzel kişiler için (TEİAŞ, EÜAŞ, EPİAŞ, dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiler ile görevli tedarik şirketleri için) kontrol ve halka açık şirketlerde yüzde beş, diğerlerinde yüzde on ve üzerindeki pay değişikliklerinin Kurul iznine tabi tutulduğu,
TEİAŞ’ın sistem kullanım ve bağlantı anlaşmalarındaki cezai yaptırımları uygulayabilmesinin kanuni dayanağının oluşturulduğu ve bu nitelikteki ihlaller için uygulanan cezai yaptırımlara ilişkin uyuşmazlıklarda idari yargının görevli kılındığı,
Tesise bağlantı talebinde bulunan tüzel kişi veya kişilerce müştereken yapılabilen veya finanse edilebilen yeni iletim tesisi ve iletim hatlarının yapılmasına ilişkin yatırım tutarlarının ilgili tüzel kişi veya kişiler ile TEİAŞ arasında yapılacak bir tesis sözleşmesi ile bağlantı ve sistem kullanım anlaşmaları çerçevesinde iletim sistem kullanım bedelinden mahsup edilmek suretiyle geri ödeneceği ve geri ödeme süresinin 5 yıl olduğu,
İletim sistemine dağıtım gerilim seviyesinden bağlı üretim tesislerinin, dağıtım şirketi ile anlaşma imzalayabilmelerinin ve enerji nakil hatları ile diğer şebeke unsurlarının, işletme ve bakım hizmetleri karşılığında, iz bedelle dağıtım şirketi tarafından devralınmasının önünün açıldığı,
Bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücü ile sınırlı olmak kaydıyla yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisi kurmanın, lisanssız yürütülebilecek faaliyetler kapsamına dahil edildiği,
Lisanssız olarak yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üreten kişilerin ihtiyacın üzerinde ürettiği elektriği sisteme vermesi halinde uygulanacak fiyatın enerji kaynağından bağımsız hale getirildiği,
Dağıtım şirketlerinin denetimine ilişkin Bakanlığın denetim yetkisini EPDK dahil olmak üzere kısmen ve tamamen ihtisas sahibi kurum ve kuruluşlara devredebilmesine olanak sağlandığı,
Üretim tesisinin şalt sahasını dağıtım sistemine bağlamak üzere tesis edilen bağlantı hatlarının masraflarının bağlantı tarifelerinin kapsamına alındığı,
EPK m.19’un “Taşınmaz temini işlemleri” başlığı altında yeniden düzenlendiğini ve elektrik piyasasında üretim faaliyetlerine ilişkin taşınmaz temini işlemlerinin tümünün EPDK tarafından, dağıtım faaliyetine ilişkin taşınmaz temini işlemlerinin tümünün ise TEDAŞ tarafından yapılacağını,
Fiyat Eşitleme Mekanizması ile Ulusal Tarifenin süresi uzatılarak 31.12.2025 tarihine kadar uygulanacağı,
Genel aydınlatma kapsamındaki giderlerin karşılanmasına ilişkin düzenlemenin 31.12.2025’e kadar uzatıldığı,
EPK’nin yürürlük tarihinden önce elektrik dağıtım tesisleri için gerekli olan taşınmazların temini için Kurul tarafından alınan kararlara ilişkin işlemlerin TEDAŞ tarafından; üretim tesislerine yönelik süreçlerin ise EPDK tarafından sonuçlandırılacağı,
EPK’nin yürürlük tarihinden önce bu kapsamda mevcut olan üretim veya otoprodüktör lisanslarını, önlisansları ya da lisans başvurularını sonlandırmak veya kurulu güç düşümü suretiyle tadil etmek isteyen tüzel kişilerin, bu maddenin yürürlük tarihini takip eden 2 ay içinde EPDK’ya başvurmaları halinde sonlandırma işleminin yapılacağı ya da tadil edilerek teminatların ilgisine göre kısmen veya tamamen iade edileceği hususlarını önem arz etmesi nedeniyle bildiririz. Saygılarımızla. 10.12.2020